De overheid speelt soms zelf ondernemer en verstoort daarmee de markt waar juist ondernemers actief zijn. De Wet Markt en Overheid bevat spelregels die moeten voorkomen dat overheden oneerlijk concurreren. Maar de praktijk leert dat deze regels niet voldoende werken. De ACM, die bij bezwaar van ondernemers op kan treden, is vaak een tandeloze tijger omdat de huidige wet teveel speelruimte biedt.

90% is algemeen belang?
Zo kan een gemeente al vrij eenvoudig een activiteit, zoals het realiseren van een gemeentehaven of het ontwikkelen van een camperterrein, bestempelen als een activiteit van algemeen belang. In 90% van de gevallen maken gemeenten daarvan gebruik, terwijl vaak vraagtekens kunnen worden gesteld welk algemeen belang dat dan is. Belanghebbende ondernemers worden vaak niet betrokken bij dit soort besluiten.

Jachthavens en camperplaatsen
Vooral jachthaven en kampeerterreinen hebben vaak te maken met deze problematiek. Zoals een uitgebreide voorbeeldcase waar HISWA destijds aan heeft meegewerkt in Hellevoetsluis. Of de problematiek van gemeentelijke camperplaatsen waar RECRON veelvuldig op acteerde.

Sommige lokale politici zien de realisatie van een havenfront of camperplaatsen als een prestigeproject; het besluit is allang genomen en onomkeerbaar en dan moeten de ambtenaren zorgen voor een algemeen belang besluit. Marktonderzoek, een haalbaarheidsstudie of het openbaar aanbesteden is bij voorbaat uitgesloten. In het verleden is hierover een nationaal zwartboek gepubliceerd.

Transparantie is noodzakelijk
HISWA-RECRON is lid van de Commissie Markt en Overheid van VNO-NCW / MKB Nederland en vanuit die positie intensief betrokken geweest bij het overleg met het ministerie van Economische Zaken. Geert Dijks, directeur HISWA-RECRON, is betrokken bij het overleg over de gewenste herziening en hij pleit voor een verplichte en verbeterde marktconsultatie, een beperkte houdbaarheid van het algemeen belang besluit en meer transparantie in het besluitvormingsproces:

• er moet een verplichte consultatieronde komen voor belanghebbende ondernemers. En dan niet alleen binnen de gemeente, maar ook daarbuiten omdat camperplaatsen en zeker jachthavens een grote regionale functie hebben. In samenspraak met ondernemers kan zo worden bepaald op er sprake is van verstoring van de markt of juist een welkome aanvulling op het commercieel aanbod;
• er dient bij realisatie of exploitatie van het plan respectievelijk object eerst openbaar aanbesteed te worden. Als de markt daar niet op inspeelt, dan faalt de markt en kan overwogen worden om een algemeen belang besluit in gang te zetten;
• de exploitatie van de betreffende zaak door de overheid moet transparant en volledig zijn, alle kosten (zoals afschrijvingskosten, administratie, afvalinzameling en groenonderhoud) moeten worden doorberekend in de prijs, zodat er geen oneerlijke prijsconcurrentie is met het aanbod van reguliere ondernemers;
• elke vijf jaar zou dit algemeen belang besluit moeten worden onderbouwd volgens dezelfde uitgangpunten als hierboven omschreven;
• er moet een nationaal register komen van voorgenomen  algemeen belang besluiten, die raadpleegbaar is voor iedereen zodat alle relevante marktpartijen zich kunnen melden als mogelijk belanghebbenden;
• de waakhond ACM moet meer instrumenten krijgen om overtredingen aan te pakken.

Het wetsvoorstel wordt momenteel beoordeeld door de Raad van State en wordt pas openbaar als het naar de Tweede Kamer wordt gestuurd voor behandeling.